در خلاء چه اتفاقی برای بدن انسان می افتد؟

در فیلم دور افتاده (1980) (Outland) با بازی شان کانری، کارگری در فضا دچار نشتی در لباس فشار خود می شود. هوا از لباس خارج شده و فشار داخلی لباس پایین می رود و از شیشه کلاه فضانورد می بینیم که صورت او متورم شده و در نهایت منفجر می شود.

در صحنه ای مشابه از فیلم Total Recall این اتفاق برای آرنولد شوارتزینگر می افتد که در کره مریخ در فضایی تقریبا مشابه بی هوایی متورم می شود.

سوال این است: در خلاء چه اتفاقی برای بدن انسان می افتد؟

به هر حال مثل این فیلم ها خون ما به جوش نمی آید و متورم نمی شویم. ولی اتفاق هایی در خلاء برای ما می افتد که باعث نابود شدن بدن ما می شود. در فضای خالی، ما می خواهیم نفس بکشیم، این کار باعث می شود که به شش های خود آسیب برسانیم. تا هنگامی که خون بدون اکسیژن به مغز ما برسد برای چند ثانیه هوشیار هستیم.

بدن ما سریعا گرمای خود را از دست نمی دهد، پس مرگ به وسیله یخ زدگی اندکی زمان می برد. ممکن است پرده گوش ما پاره شود، البته شاید. یخ زدگی و مغزی بدون هوا و عدم توانایی در تنظیم فشار خون قطعا به اندازه ترکیدن و جوشیدن خون درد آور است.

ممکن است دچار حالتی مثل یک آفتاب سوختگی شدید شویم و حتی تورم هم ممکن است، البته نه به آن اندازه که آرنولد متورم شد. همچنین ممکن است مثل غواصی که خیلی سریع از آب بیرون می آید دچار اختلال در گردش خون (1) شویم.

اگرچه فشار خون مانع جوشیدن خون می شود، ولی آب دهان ما قطعا می جوشد. در 1965 هنگام آزمایشاتی در یکی از تاسیسات ناسا، وقتی لباس یکی از اشخاص در محفظه خلاء دچار نشتی شد، تا 14 ثانیه یعنی تا هنگامی که خون بدون اکسیژن به مغزش رسید هوشیار بود. بعد از ایجاد فشار در محفظه آن شخص نجات پیدا کرد و تنها خاطره ای که از آن لحظات داشت جوشیدن آب دهان او بود.

بدن انسان به طور اعجاب آوری قدرتمند است. در خلاء بزرگ ترین مشکل نبود اکسیژن است.

در ارتفاعی معادل تقریبا 18.9 تا 19.4 کیلومتر هم فشار هوا به حدی پایین می آید ( 0.0618 اتمسفر) که آب در دمای معمولی بدن به جوش می آید. به این محدوده، محدوده آرمسترانگ می گویند. هری جورج آرمسترانگ پزشک آمریکایی برای اولین بار این محدوده را تعریف کرد. در این محدوده حتی وجود اکسیژن به هر میزان تنها می تواند برای چند دقیقه ما را زنده نگه دارد، چون نهایتا مایعات بدن ما به جوش می آیند. البته همانطور که گفته شد فشار خون مانع جوشیدن خون می شود و عامل اصلی مرگ در این ارتفاع نبود اکسیژن و خفگی است.

-------------------------

1. Decompression sickness که به بیماری غواصان معروف است، حالتی است که بعد از خروج سریع غواص از آب اتفاق می افتد. در این حالت ایجاد حباب هایی از گاز هایی مثل نیتروژن در خون باعث ایجاد اختلال در گردش خون می شود.