سردردهای ميگرنی،علايم و روش‌های درمان

سردردهای ميگرنی،علايم و روش‌های درمان

نويسنده : دكتر مرضيه حاجی محمدی

طبقه بندی : مغز و اعصاب - مقالات

به جرات می توان گفت كه تقریباً همه مردم در مرحله ای از زندگی خود مبتلا به سردرد می شوند. براساس برخی از آمارها،90 درصد مردان و95 درصد از زنان در طول حیات خود سردرد را تجربه كرده اند. یك سردرد شدید می تواند تمامی ابعاد زندگی یك فرد را تحت الشعاع خود قرار داده و باعث غیبت در محل كار یا تحصیل شود. علت ایجاد سردرد، تحریك گیرنده های حساس به درد در اطراف سر و گردن و درون جمجمه است. این گیرنده ها ممكن است در بیماری های مختلفی مثل میگرن، مننژیت، افزایش فشار درون جمجمه و خونریزی مغزی تحریك شوند. شدیدترین سردردها در مننژیت های چركی (سرسام) و تحریكات پرده مغز دیده می شود كه علت آن گرفتاری تعداد بیشتری از گیرنده های حس درد است. شایع ترین سردرد Tension Headache یا سردرد تنشنی است كه حدود90 درصد از سردردها را شامل می شود. این سردرد، در خانم ها بیش از آقایان دیده می شود و به طور معمول زمان پیدایش آن سنین میانسالی است. سردرد ملایم تا متوسط، احساس فشار، درد وحالت سری در گیجگاه ها پشت، سر و گردن و نواحی دو طرف پیشانی از خصوصیات این نوع سردرد می باشد. گاهی درد به طور فشرده در تمام سراحساس می شود و بیمار احساس می كند یك كاسه سفت آهنی روی سرش قرار داده اند. در این بیماری فرد تهوع ندارد. این سردرد30 دقیقه تا7 روز ممكن است طول بكشد. اضطراب و افسردگی، نقش عمده ای در پیدایش این نوع سردرد دارد. گاهی درد با خندیدن، صحبت كردن زیاد و گریه كردن آغاز و یا تشدید می شود. این بیماری برای فرد آزار دهنده نبوده و بیشتر توسط مُسكن های معمولی تسكین می یابد. میگرن، سردرد دوره ای میگرن یكی از شایع ترین علل مراجعه افراد به پزشكان است و بعد از سردرد تنشنی شایع ترین نوع سردرد در همه جوامع بشری به شمار می رود. به طوری كه12 تا15 درصد مردم جهان از آن رنج می برند. میگرن سردردی است دوره ای با زمینه ارثی و خانوادگی كه در كودكی، نوجوانی و یا اوایل بزرگسالی آغاز می شود ولی اوج پیدایش نشانه های آن، در سنین20 تا35 سالگی است. آمار نشان می دهد كه میانگین سن شروع میگرن در زنان ایرانی24 سالگی و در مردان،22 سالگی می باشد. میگرن در خانم ها شیوع بیشتری دارد و نسبت ابتلای زنان به مردان3 به یك است. ولی در پسربچه ها بیشتر از دختربچه ها دیده می شود. آمار نشان می دهد، در ایران84/4 درصد افراد مبتلا به میگرن را خانم ها و15/6 درصد از آنها را آقایان تشكیل می دهند. در میگرن میزان درد از خفیف تا شدید متغیر بوده و ممكن است با یك یا چند نشانه از قبیل گریز از روشنایی، گریز از صدا، گزگز اندام ها، احساس ضربان در سر، تهوع و استفراغ، اختلال خواب و افسردگی همراه باشد. سردرد با فعالیت تشدید می شود و با افزایش سن، دفعات و شدت آن كاهش می یابد. به طور معمول میگرن تا30 الی40 سالگی ادامه پیدا می كند و اولین علائم میگرن به ندرت بعد از50 سالگی رخ می دهد. شروع سردرد می تواند از ناحیه گیجگاهی، پیشانی یا پشت سر باشد. گاهی بیمار نمی تواند نقطه خاصی را برای آغاز درد بیان كند ولی در بیشتر موارد در این بیماری درد در یك نیمه سر وجود دارد و تنها در30 درصد موارد سردرد دوطرفه است. گاهی نیز درد در پشت چشم ها احساس می شود. طول مدت سردرد از4 تا72 ساعت متغیر است. بسیاری از افراد ترجیح می دهند هنگام شروع درد با یك دستمال سر خود را محكم ببندند كه این مساله در بهبودی سردرد آنها موثر است. میگرن در هنگام حاملگی، در85-75 درصد موارد خود به خود بهبود می یابد و گاهی فقط هنگام پریود ماهانه بروز می كند. انواع میگرن مكانیسم ایجاد میگرن ناشناخته است. ولی در بیماران میگرنی مصرف قرص های ضد بارداری، بی خوابی، استرس های روحی، بوهای تند وتحریك كننده، برخی ادكلن ها، بعضی غذاها و استحمام طولانی مدت به آغاز سردرد منجر می شود. افراد میگرنی شخصیتی وسواسی و تحریك پذیر دارند و در برابر استرس آسیب پذیرتر از دیگران هستند. گاهی در روزهای پیش از آغاز سردرد میگرنی، فرد به یكی از حالات زیر مبتلا می شود: كم اشتهایی، پراشتهایی، تمایل به خوردن خوراكی های خاص، زود عصبانی شدن، خوشحالی بی مورد. اختلال در خواب، خمیازه كشیدن پی در پی و آروغ زدن. بر اساس وجود یا فقدان «اورا» (پیش درآمد) سردردهای میگرنی به دو نوع مهم تقسیم می شوند: میگرن با «او را» (پیش درآمد) این گونه سردرد كه میگرن كلاسیك نیز نامیده می شود بیشتر جنبه ارثی دارد. ابتدا «اورا» و سپس سردرد بروز می كند. «اورا» نشانه های عصبی برگشت پذیری هستند كه به دلیل اسپاسم عروق مغزی پدید می آیند و به گونه های مختلفی توسط فرد بیان می شوند. مثلاً به صورت تار شدن دید، پیدایش لكه های سیاه یا پدیدار شدن خطوط نورانی زیكزاكی در جلوی چشم ها بروز می كند. «اورا» در اندام ها به صورت گزگز یا كرختی و سنگینی یك نیمه بدن بروز می كند. گاهی نیز می تواند به صورت سرگیجه و اختلال تكلم، خود را نشان دهد. در پی «اورا» كه مدت آن5 تا30 دقیقه است سردرد خفیف تا شدیدی بروز می كند كه به طور معمول در یك نیمه سر متمركز است و در بیشتر موارد با احساس ضربان درون سر همراه است و گاهی شدت آن به اندازه ای می رسد كه بیمار باید همه كارهای خود را كنار گذاشته و به مكان تاریك و ساكتی پناه ببرد. در این بیماری معمولاً پس از خوابیدن، سردرد برطرف می شود. در برخی گونه های مقاوم بیماری ممكن است بیمار چندین روز از سردرد رنج ببرد و اقدامات دارویی به او كمكی نكند. میگرن بدون «اورا» این نوع میگرن شایع ترین نوع میگرن است كه جنبه ارثی آن كمتر است و بیشتر در بیماران بالای40 سال رخ می دهد. نشانه های بالینی این نوع میگرن، با میگرن كلاسیك تفاوت چندانی ندارد و اقدامات درمانی آن نیز مانند میگرن با پیش درآمد است. بعد از متوقف شدن سردرد میگرنی، فرد احساس خستگی و درد عضلانی می كند و به استراحت احتیاج دارد. پیشگیری و درمان میگرن پیشگیری از میگرن با داروها و توصیه های غیر دارویی امكان پذیر است. عوامل زیر سبب پیدایش سردرد میگرنی می شوند و فرد میگرنی باید از آنها بپرهیزد: مصرف قرص های ضدبارداری، عطر و ادكلن های تند، اختلال خواب (بی خوابی، پرخوابی و یا از خواب پریدن)، استرس، غذای چرب، مشروبات الكلی، پنیر مانده، سُس، شكلات، گوجه فرنگی، پیاز و پیازچه، ضربه های شدید و ناگهانی به سر، رفتن به مكان های شلوغ، استحمام طولانی، هوای گرم، رفتن به محیط های بسیار روشن (روزهای برفی)، مصرف برخی داروها. تجویز داروها به منظور پیشگیری از بیماری میگرن، تا حد زیادی به سلیقه و تجربه پزشك و فركانس حملات میگرن بستگی دارد. به عنوان مثال اگر فردی در سال فقط دوبار دچار سردرد میگرنی شود لازم نیست كه به مدت طولانی از داروهای پیشگیری كننده استفاده كند. تعداد داروهای پیشگیری كننده از میگرن بسیار زیاد است ولی به طور كلی برای بیمارانی كه هر دو تا سه ماه یك بار دچار میگرن می شوند، می توان درمان دارویی را آغاز كرد. هر گونه مسكنی ممكن است در آغاز سردرد تجویز شود ولی در هر بیمار یك نوع مسكن موثر واقع می شود. برای رفع حالت تهوع نیز درمان خوراكی یا عضلانی ضد استفراغ توصیه می شود. گاهی گذاشتن پارچه خنك یا كیسه آب سرد روی سر نیز مفید واقع می شود. روش های غیر دارویی كه در بین حملات به كار می روند شامل Relaxation ، طب سوزنی Electrotherapy و ماساژ می باشد.