بایدها و نباید‌های ماه مبارک رمضان

اگر چه برای روزه‌داران واقعی فواید روزه از نظر آثاری که بر جسم آنها دارد اهمیت کمتری نسبت به آثار روحی آن دارد اما به هر حال در روایات بر این نکته تأکید شده است که گذشته از آثار معنوی، روزه ماه رمضان در سلامت جسمی روزه‌داران هم مؤثر است.

فراموش نشود، تنها در شرایطی می‌توان انتظار داشت روزه‌دار سلامت جسم و روح را به دست آورد که مطابق اصول صحیحی رفتار کند؛ مثلا روزه می‌تواند با کاهش وزن بدن، سبب کاهش فشار بر مفاصل استخوانی پا، کمر و سایر اندام‌ها شود؛ البته درصورتی که شخص روزه‌دار، در خوردن افطاری و سحری طوری زیاده روی نکند که بعد از پایان ماه رمضان اضافه وزن پیدا کند. نکته حائز اهمیت این است که چرا اگر قرار است کمتر بخوریم و کمتر بیاشامیم برخی از ما در پایان ماه رمضان اضافه وزن پیدا می‌کنیم؟بدون شک یک جای کار مشکل دارد و آن، این است که نمی‌دانیم چه بخوریم، کی بخوریم و چطور بخوریم...!

در ماه مبارک رمضان، رژیم غذایی نباید به نسبت قبل خیلی تغییر کند و درصورت امکان باید ساده باشد. همچنین، رژیم غذایی باید طوری تنظیم شود که روی وزن تأثیر زیادی نداشته باشد. البته اگر فرد دچار اضافه وزن است، ماه رمضان فرصت مناسبی است تا وزن به حالت طبیعی بازگردد.

با توجه به ساعات طولانی ناشتا بودن، باید غذاهایی را مصرف کرد که به کندی هضم می‌شوند، مثل غذاهای حاوی فیبر زیاد.

غذاهای دیر هضم معمولا 8‌ساعت در دستگاه گوارش می‌مانند درحالی‌که غذاهای سریع‌الهضم فقط 3 تا 4ساعت در معده باقی می‌مانند.

مواد غذایی دیر هضم عبارتند از: حبوبات و غلات مثل جو، گندم، لوبیا، عدس، آرد، برنج با پوست و کربوهیدرات‌ها. غذاهای سریع‌الهضم عبارتند از: غذاهای حاوی قند، آرد سفید
(که به کربوهیدرات‌های تصفیه شده معروفند).

مواد غذایی حاوی فیبر عبارتند از: گندم سبوس دار، غلات و حبوبات، سبزی‌ها، لوبیا سبز، نخود، ذرت، اسفناج، برگ چغندر، میوه‌ها (با پوست)، میوه خشک شده مثل برگه زردآلو، انجیر، آلوخشک، بادام.

غذاهای مصرفی باید در حالت تعادل با یکدیگر باشند و از همه گروه‌های غذایی مثل میوه، سبزی‌ها، گوشت، مرغ، ماهی، نان، حبوبات و محصولات لبنی در رژیم غذایی وجود داشته باشد.غذاهای سرخ شده باید محدود شوند زیرا باعث عدم‌هضم، سوزش سر دل و اختلال در وزن می‌شوند.

چه چیزهایی بخوریم

برای خوراک سحر، مصرف کربوهیدرات‌های مرکب که برای هضم آنها زمان زیادی لازم است، توصیه می‌شود زیرا در طول روز کمتر گرسنه می‌شوید.حلیم یک منبع عالی پروتئین است و جزو غذاهای دیر هضم به‌شمار می‌آید.

خرما سرشار از قند، فیبر، کربوهیدرات، پتاسیم و منیزیم است.مغز بادام، غنی از املاح به‌خصوص کلسیم و فیبر است. موز یک منبع خوب پتاسیم، منیزیم و کربوهیدرات است.مصرف زیاد آب یا آبمیوه درصورت امکان در فاصله بین افطار و زمان خواب باعث تأمین آب مورد نیاز بدن می‌شود.

چه چیزهایی نخوریم

غذاهای سرخ کردنی و خیلی چرب، غذاهای حاوی قند خیلی زیاد و خوردن غذاهای زیاد به‌خصوص هنگام سحر اصلا توصیه نمی‌شود.خوردن چای زیاد هنگام سحر، ممنوع! زیرا چای باعث افزایش ادرار شده و از این طریق نمک‌های معدنی که در طول روز بدن به آنها نیاز دارد دفع می‌شوند.سیگار، هرگز! و اگر نمی‌توانید یکباره استعمال آن را قطع کنید حتما به‌تدریج مصرف آن را کم کنید.

توصیه‌های افطاری

بیشتر انرژی بدن باید با خوردن سحری تأمین شود. پس افطار را سبک بخورید تا شکم سنگین نشود.غذای افطار باید سبک و پرکالری بوده و سریع هضم شود؛ مثل خرما، شله زرد، مقدار کمی شیر و چای کمرنگ. حتما برای افطار از غذاهای کم حجم استفاده کنید تا به معده فشاری وارد نشود.

بهتر است با چای شیرین و خرما روزه خود را باز کنید و حتی‌المقدور از نوشیدن آب زیاد بپرهیزید چون این کار باعث بی‌حالی، ضعف و درد معده خواهد شد. موقع افطار مایعات زیادی مصرف نکنید؛ چرا که مصرف مایعات در این زمان سبب سوءهاضمه می‌شود.فراموش نکنید در ساعات بعد از افطار نوشیدن آب زیاد مفید است. باز هم تکرار می‌کنیم در زمان افطار و سحر از خوردن غذاهای چرب خودداری کنید.

توصیه‌های سحری

اولین و مهم‌ترین نکته این است که پرخوری در هنگام سحر نه تنها از احساس گرسنگی در ساعات انتهایی روز جلوگیری نمی‌کند بلکه در ساعات ابتدایی بعد از سحر، فشار زیادی را به معده و دستگاه گوارش فرد وارد می‌کند که سبب بروز علائمی نظیر سوءهاضمه، درد و نفخ معده می‌شود.در ماه رمضان سعی کنید شب‌ها زود بخوابید تا بتوانید سحر به موقع- تقریبا 5/1ساعت قبل از اذان صبح- بیدار شوید. با این روش از ورود مقدار زیادی غذا و مایعات به معده و تجمع آنها جلوگیری می‌کنید و هضم غذا نیز راحت‌تر خواهد بود.

بیدار نشدن برای سحری کاملا اشتباه است و در طولانی مدت سبب ضعف و بی‌حالی روزه‌دار خواهد شد.در سحر از مواد‌غذایی پروتئین‌دار- تخم‌مرغ، حبوبات، لبنیات و گوشت- استفاده کنید و به جای نوشیدن آب زیاد، میوه‌های آبدار بخورید.

مایعات توصیه شده برای سحری باید به‌تدریج نوشیده شوند. یک لیوان آبمیوه و یک لیوان شربت عسل یا قند اثر مفیدی خواهد داشت.

رژیم غذایی سحر بهتر است شامل مواد‌غذایی متنوع باشد. این نکته برای نوجوانان اهمیت بیشتری دارد و باید از مواد‌غذایی قندی، پروتئین دار و پرانرژی استفاده کنند.از مصرف نمک زیاد خودداری کنید چون نمک زیاد سبب دفع مایعات از بدن و احساس تشنگی در ساعات روز خواهد شد. با یک رژیم غذایی معمولی، نمک کافی به بدنتان خواهد رسید و نیازی به مصرف نمک اضافی نیست. بعد از خوردن سحری حتی‌الامکان نخوابید چون وضعیت درازکش، سبب برگشت مواد به مری و ترش کردن می‌شود و گذشته از آن در طول روز احساس خوبی نخواهید داشت. این کار در درازمدت باعث سوزش سر دل و بیماری رفلکس معده و مری می‌شود.

توصیه‌هایی به روزه‌داران

در درجه اول، ساعات بعد از سحری و بعد از آن و ساعات بعد از افطار برای مطالعه دانش‌آموزان و دانشجویان وقت مناسبی است.

ورزشکاران در ماه رمضان نسبت به افراد عادی نیاز بیشتری به پروتئین، قند و ویتامین‌ها دارند. باید حدود 3ساعت بعد از افطار ورزش را شروع کرد تا غذای مصرف شده فرصت هضم پیدا کند.

بین خوردن غذا و شروع ورزش باید فاصله‌ای باشد که جریان خون بتواند به راحتی به عضلات بدن برسد.در ماه رمضان تمرینات ورزشی باید سبک‌تر باشد، زیرا در جریان ورزش بدن نمک و آب زیادی از دست می‌دهد و در ورزش‌های شدید منجر به ضعف شدید بدن می‌شود.ورزشکار باید سحر به‌تدریج مایعات زیادی مصرف کند که نیازهای بدنش تأمین شود.

خرما، سوپ، سبزیجات و شیر برای افطار ورزشکاران توصیه می‌شود. درصورتی که فردی بعد از افطار قصد تمرین ورزش سنگین یا مسابقه ورزشی را دارد بهتر است قبل از شروع مسابقه، هنگام افطار از گوشت، زرده تخم مرغ و ماهی استفاده کند.

مصرف مایعات فراوان از جمله آب میوه‌ها قبل از ورزش هم مناسب است. میزان انرژی تأمین شده از پروتئین در ورزشکاران باید حدود 15درصد و حداکثر 20درصد باشد چون پروتئین زیاد، مناسب نیست و سبب تولید مواد زائد در خون و احساس خستگی حین ورزش می‌شود.