همه چیز درباره ی گوریل (Gorilla)

گوریل متعلق به راسته نخستیان می‌باشد. نخستیان شامل لمورها (Lemurs) ، میمون‌ها (Monkeys) ، آپیس‌ها (Apes) و انسان می‌باشد. گوریل‌ها از بزرگترین نخستی‌ها هستند. این حیوانات خشکی زی هستند و در جنگلهای آفریقا زیست می‌کنند. گوریل‌ها به دو گونه تقسیم شده‌اند و هر کدام از آن دو گونه خود به ۴ یا ۵ زیرگونه تقسیم گشته‌است. «دی.ان.ای» گوریل‌ها ۹۸٪-۹۹٪ با «دی.ان.ای» انسان یکسان است و بعد از دو گونه شامپانزه نزدیکترین خویشاوند نوع انسان است.

اندام‌های حرکتی بلند است. دست و پا بزرگ بوده و هر یک دارای 5 انگشت بوده که انگشت میانی بلندتر است و انگشت شست در دست و پا مقابل سایر انگشتان قرار دارد. انتهای انگشتان ناخنهای صاف یا برجسته وجود دارد.

دستها و پاها برای گرفتن و بالا رفتن بکار می‌رود. حفره چشم معمولا در بخش پیشین سر قرار دارد و بوسیله بخش استخوانی احاطه شده است. دندانهای آسیا دارای برجستگی بوده و معمولا یک بچه می‌زایند. از پالئوسن تاکنون بوده و هستند. بیشتر در نواحی گرم و مجاور نواحی گرم زندگی می‌کنند. اغلب گونه‌ها درختی هستند. ساختمان بدنی آنها از سایر پستانداران تکامل یافته‌تر است، بویژه دستگاه عصبی. از میوه‌ها ، دانه‌ها و بعضی اوقات از جانوران تغذیه می‌کنند.

زیر راسته آدم نمایان

شامل انسان ،‌ میون‌ها و آپیس‌ها است. انگشتان آنها دارای ناخنهای پهن یا برجسته است. درخت‌زی یا زمین‌زی هستند و موجوداتی هستند که در روز کار‌آیی فعالیت دارند.

بالا خانواده آدم نمایان

بدون دم هستند. آنتروپوئید ، آپیس ، هیلوباتس ، ژیبون و سیامانگا در جنوب شرقی آسیا زندگی می‌کنند، بدنی کشیده دارند. دست و پای آنها بلند است، قد آنها تا 92 سانتیمتر می‌رسد. منحصرا درخت‌زی هستند و به آسانی از روی درختان راه می‌روند ولی روی زمین به آهستگی قدم برمی‌دارند و فقط از پا برای راه‌رفتن استفاده می‌کنند، صدای قوی دارند، همه چیز خوار هستند.

گوریلا ، در جنگلهای آفریقا زندگی می‌کند، دارای بدن و دست و پای سنگین است. نرها به بلندی 165 سانتیمتر می‌رسند بیش از 500 کیلو وزن دارند. پوست و مو سیاه رنگ است با کف پا و به کمک بند انگشتان دست با بدن خمیده راه می‌رود. منحصرا روی زمین زندگی می‌کند و دارای گروههای خانوادگی هستند و از مواد گیاهی تغذیه می‌کنند.

گوریل‌ها در جنگلهای استوایی و نیمه استوایی زندگی می‌کنند و زیستگاهشان درصد کوچکی از آفریقا را شامل می‌شود و بیشتر گوریل‌ها در ارتفاعات زندگی می‌کنند و زیستگاه گوریل‌های کوهستانی در کوه «آلبرت ریفت» و جنگلهای مرتفع «ویرونگا ولکانوئوس» در ارتفاعات ۲۲۲۵ متری تا ۴۲۶۷ متری است. گوریل‌هایی که در سرزمینهای پست زندگی می‌کنند در جنگلهای انبوه و مرداب‌ها و باتلاق های پایین‌تر از سطح دریا زندگی می‌کنند.

سیر تکاملی

نزدیک‌ترین خویشاوند گوریل‌ها٬ شامپانزه‌ها و انسان‌ها هستند که جد مشترک گوریل‌ها از انسان‌ها و شامپانزه‌ها ۷ میلیون سال پیش جدا شده ‌است. ژن انسان میانگین ۱.۶٪ با ژن گوریل تفاوت دارد و این تفاوت هم به خاطر چند عدد کپی هر ژن است. اخیرا سه گونه گوریل مطرح بود؛ گوریل زمینی غربی گوریل زمینی شرقی و گوریل کوهی ولی اکنون توافق شده که دو گونه بیشتر وجود ندارد گوریل زمینی غربی و شرقی که هر کدام دو زیر گونه دارند و به‌تازگی نیز مشخص شده سومین زیرگونه نیز در یکی از گونه‌ها وجود دارد.انواع گوریل‌ها که دانشمندان بر روی آن توافق دارند به این ترتیب هستند:

- گوریل غربی

- گوریل غربی زمینی

- گوریل کراس ریور

- گوریل شرقی

- گوریل کوهی

- گوریل شرقی زمینی

- زیر گونه سوم که هنوز نامگذاری نشده‌ است زیرگونه گوریل کوهی است که گاهی به نام گوریل بویندی هم نامیده می‌شود.

خصوصیات بدنی

گوریل‌ها جزو حیوانات پنجه‌رو هستند. گوریل نر بالغ قدش بین ۱۶۵ تا ۱۷۵ سانتیمتر و وزنش بین ۱۴۰ تا ۲۰۴.۵ کیلوگرم می‌رسد مادهٔ بالغ نصف اندازه یک پشت نقره ای(نر بالغ)هستند و بلندی قامتشان به ۱۴۰ سانتیمتر و وزنشان به ۱۰۰ کیلوگرم می‌رسد. گه‌گاه گوریل نر بالغ(پشت نقره‌ای)از نظر قد به بالای ۱۸۳ سانتیمتر و از لحاظ وزنی به ۲۷۰ کیلوگرم می‌رسد که البته این در طبیعت یک رکورد محسوب می‌شود. به هر صورت گوریل‌های چاق در اسارت به وزن ۲۷۰ کیلوگرم نیز می‌رسند اما این در اسارت رکوردی محسوب نمی‌شود.

گوریل شرقی تیره تر از گوریل غربی است و گوریل کوهی از هر دو تیره‌تر و پر موتر است. گوریل غربی می‌تواند قهوه‌ای یا خاکستری تیره با پیشانی حنایی باشد. گوریل‌هایی که در جنگلهای نواحی پست زندگی می‌کنند لاغرتر و چابکتر از گوریل‌های بزرگ کوهستانی هستند. تقریبا گروه خونی تمام گوریل‌ها «ب» می‌باشد و آنها هر کدام مانند انسان‌ها دارای اثر انگشت منحصر به فرد خود هستند.

عادات

گوريل ها ميمون هاي ساكت و بزرگ و نجيب و آرامي هستند. اگر چه گوريل ها معمولاً به صورت قاتلاني وحشتناك تصوير مي شوند، اما در واقع آنها گياهخواراني صلح طلب و خجالتي هستند. اين پستانداران بزرگ و باشكوه به خاطر از دست دادن محيط زندگيشان درخطر انقراض قرار دارند.

گوريل ها دستان خيلي بلند (دست هايشان بلندتر از پاهايشان است) و يك بدن بزرگ با قفسه سينه پهن دارند. گوريل هاي نر خيلي بزرگ تر از گوريل هاي ماده هستند و تقريباً دو برابر وزن آنها را دارند. گوريل ها جانوران مهاجمي نيستند. موقعي كه جانوري مزاحم آنها مي شود، سروصدا زيادي راه مي اندازند. اما به ندرت با جانوري رودررو مي شوند.

گوريل هاي نر بزرگسال، پشت نقره اي هم ناميده مي شوند. به خاطر اين كه آنها بعد از سن 12 سالگي تكه وصله مانندي به شكل زين از موي نقره اي بر پشتشان پيدا مي كنند.

گوریل پشت نقره‌ای یک گوریل نر بالغ است. معمولا بیشتر از ۱۲ سال سن دارد و از موهای نقره‌ای پشتش شناخته می‌شود. گوریل پشت نقره‌ای دندان‌های نیش بزرگ و کاملا رشد کرده‌ای دارد. نرهای بالغ پشت سیاه معمولا بالای ۱۱ سال سن دارند.

پشت نقره‌ای قوی است و رهبر گروه‌ است. هر پشت نقره‌ای رهبر یک گروه ۵ تا ۳۰ عددی است و در مرکز توجه گروه قرار دارد. وی همه تصمیم‌ها را می‌گیرد. در درگیری‌ها بین اعضای گروه نقش میانجی را ایفا می‌کند و برای حرکت گروه تصمیم می‌گیرد. گروه را به سمت مراکزی که غذا وجود دارد راهنمایی می‌کند و مسئولیت رفاه و امنیت گروه را بر عهده دارد. نرهای جوانتر پشت سیاه نامیده می‌شوند و ممکن است حفاظت و امنیت را پشتیبانی کنند و پشت نقره‌ای را حمایت کنند.

نرها هنگامی که ۱۱ ساله شدند به آرامی گروه اصلی خود را ترک می‌کنند و یا به تنهایی یا با گروههای نرهای ۲ تا ۵ ساله تا قبل از اینکه برای جفت یابی و بعد از آن تولید مثل آماده شوند حرکت می‌کنند. بچه گوریل معمولا ۳ تا ۴ سال کنار مادرش می‌ماند. پشت نقره‌ای که رهبر گروه‌است از کودکان یتیم شیرخوار مراقبت می‌کند اما همیشه نمی‌تواند از تعداد زیادی از آنها مراقبت کند.

هر گاه یک نر جوان نافرمانی کند یا یک نر خارجی مشکل به وجود بیاورد پشت نقره‌ای غرّش می‌کند و مشتهایش را به سینه‌اش می‌کوبد٬ شاخه‌ها را می‌شکند٬ دندانهایش را نشان می‌دهد و به سمت جلو حمله می‌کند. گاهی یک نر جوان از طرف رهبر مسن عهده‌دار رهبری می‌شود. اگر رهبر به علت بیماری٬ جنگیدن یا شکار غیر قانونی از بین برود گروه از هم متلاشی می‌شود و اعضای گروه به سایر گروه‌ها می‌پیوندند. خیلی از موارد پیش می‌آید که یک نر دیگ با کشتن پشت نقره‌ای گروه٬ آن گروه را کاملا تصرف کند و خطر بزرگی وجود دارد که نر غالب بچه‌های پشت نقره‌ای کشته شده را نیز از بین ببرد.

غذا و جستجو برای آن

گوریل‌ها حیواناتی گیاه‌خوار هستند و جزو حیواناتی می‌باشند که غذای خود را نیم خورده رها می‌کنند. گوریل‌ها برگ و میوه و حتی گاهی حشرات کوچک را نیز می‌خورند. گوریل بیشتر روز خود را به خوردن صرف می‌کند. دندانهای نیش بزرگ و بلندش به او اجازه می‌دهد تا گیاهان سخت و محکم مانند ساقه بامبو را خرد کند و بخورد. گوریل‌های زمینی اساسا از میوه تغذیه می‌کنند اما گوریل‌های کوهی از شاخ و برگ گیاهان و ساقه و ریشه آنها تغذیه می‌کنند.

تولید مثل و طول عمر

گوريل ها وقتي به طور كامل رشد كرده اند يعني در سن 10 تا 12 سالگي توليد مثل مي كنند. گوريل هاي ماده براي حدود هشت تا 5/9 ماه باردارند و معمولا یک بچه بدنیا می‌آورد. گوریل ها حدود سه بچه در طول زندگيشان به دنيا مي آورند. وزن گوريل هاي تازه متولد شده در هنگام تولد حدود 4/1 تا 8/1 كيلوگرم است (حدود نصف وزن يك انسان تازه متولد شده).

۳ تا ۴ سال بین هر زایمان فاصله‌است زیرا تا وقتی بچه‌ها در کنار مادر هستند٬ مادر دیگر آبستن نمی‌شود. ماده‌ها در ۱۰-۱۲ سالگی بالغ می‌شوند و این مدت در اسارت کمتر است و زودتر بالغ می‌شوند. نرها نیز در ۱۱-۱۳ سالگی به بلوغ می‌رسند. طول عمر گوریل‌ها ۳۰ تا ۵۰ سال است. اما در مورد این موضوع بحث است و مواردی که سن بالاتر داشته باشند دیده شده است. مثلا در باغ وحش دالاس در آمریکا یک گوریل به نام «جنی» هنوز در سن ۵۵ سالگی زنده‌است. چیزی که ذهن دانشمندان را این اواخر مشغول کرده درگیری گوریل‌ها با جنس مخالف می‌باشد.

گوريل هاي ماده به دقت از بچه شان مراقبت مي كنند. بچه گوريل ها در حدود دو ماهگي ياد مي گيرند كه بخزند (زودتر از انسان) و و قبل از سن نه ماهگي (زودتر از بيشتر انسان ها) مي توانند راه بروند. بچه گوريل ها به مدت دو سال و نيم از شير مادرشان تغذيه مي كنند. موقعي كه از شير گرفته مي شوند، شروع مي كنند به ساختن لانه براي خوابيدن كه آن را با استفاده از گياهان مي سازند. گوريل هاي جوان سه تا چهار سال با مادرشان مي مانند. گوريل هاي نر بزرگسال (پشت نقره اي ها) از بچه گوريل هايي كه يتيم شده اند ولي از شير گرفته شده اند مراقبت مي كنند.

هوش

گوریل ها جانورانی اجتماعی هستند. آنها به صورت گروهی زندگی می کنند. هر گروه متشکل از 15 تا 30 گوریل است. تقریبا گروه خونی تمام گوریل ها "ب" است و آنها هر کدام مانند انسان ها دارای اثر انگشت منحصر به فرد خود هستند. گوریل ها نه تنها از لحاظ ژنتیکی بلکه از نظر روان شناختی نیز شباهت بسیاری با انسان دارند. آنها جانورانی باهوش هستند بطوریکه در یک آزمایش، گوریل ماده ای به نام "کوکو" توانست نمره 95 را در تست هوش بدست آورد. همانطور که می دانیم نمره هوشبهر یک انسان عادی 100 است.

گوریل ها خویشاوندی نزدیکی با انسان می‌دارند و همچنین بسیار باهوش هستند. حتی عده کمی از گوریل ها در اسارت نوعی زبان مستقل از زیر مجموعه زبانهای اشاره را فرا گرفتند.

مطالعه موردی یک گوریل (پولو)

با توجه به شباهت های بسیار زیاد ژنتیکی، هیجانی، جنسی و اجتماعی میان گوریل و انسان، یکی از مواردی که دارای اهمیت قابل توجهی است و به آن کمتر پرداخته شده است، مشکلات روان شناختی در نخستی ها است. این مشکلات روان شناختی در نخستی هایی که در باغ وحش یا پارک های ملی نگهداری می شوند، بیشتر دیده می شود. در دسامبر 2008 ، هنگامی که به بررسی رفتارهای اجتماعی میمون های ویژه جنوب هندوستان به نام "ماکاک دم شیری" در باغ وحش میسور می پرداختیم، متوجه رفتارهای نابهنجار تنها گوریل باغ وحش شدیم. این گوریل نر که نامش "پولو" است در سال 1995 از باغ وحش دوبلین، ایرلند به باغ وحش میسور، هندوستان منتقل شده است. پولو در سال 1972 به دنیا آمده است و اکنون 37 سال سن دارد. از زمانیکه مسئولین باغ وحش، پولو را به عنوان جفتی برای "سوماتی"، تنها ماده گوریل میسور آوردند تا زمان مرگ سوماتی به علت حمله قلبی در اکتبر 2000 یعنی حدود 5 سال، هیچگونه ارتباط عاطفی- جنسی میان پولو و سوماتی برقرار نگشت. در حقیقت سوماتی علاقه ای به جفت گیری با پولو نشان نداد. گمان می رود که علت عدم پذیرش جنسی میان پولو و سوماتی به گونه های متفاوتشان مربوط باشد. لازم به ذکر است که اخیرا 3 گونه گوریل مطرح بوده است، گوریل زمینی غربی، گوریل زمینی شرقی و گوریل کوهی. گوریل غربی قهوه ای یا خاکستری تیره است و گوریل شرقی تیره تر از گوریل غربی است. گوریل کوهی بزرگتر، قوی تر، پر مو تر و تیره تر از گوریل های غربی و شرقی است. گوریل های غربی و شرقی نر جذابیتی برای گوریل های ماده کوهی ندارند، زیرا گوریل های غربی و شرقی نر از نظر جثه کوچکتر و از نظر قدرتمندی ضعیفتر از همجنس های کوهی خود می باشند، آنها سلطه گری کمتری از خود نشان می دهند و این برای گوریل ماده کوهی خوشایند نیست. از آنجاییکه پولو گوریل نر غربی است و سوماتی گوریل ماده کوهی بود، می توان تفاوت رفتاری و ظاهری در گونه ها را یکی از عوامل مهم ارتباط جنسی میان گوریل ها محسوب کرد. نمونه این مشکلات را در گذشته گوریلی به نام "ایدی" در برزیل و چند گوریل در مکزیک به وجود آورده بودند. از مرگ سوماتی تا اکنون، بیش از 9 سال است که پولو تنها و بدون جفت زندگی می کند.

پس از کسب اجازه از مسئولین حیات وحش میسور و دریافت اطلاعات بسیار مفید از آقای شانکار، (نگهدار و مراقب پولو) درباره پیشینه روان شناختی این گوریل، حالتهای هیجانی و روان شناختی پولو به مدت 10 روز مورد مشاهده قرار گرفت. بر طبق گفته های آقای شانکار، از یک سال پیش تاکنون پولو در حدود 35 کیلوگرم از وزن خود را از دست داده است. اشتهای پولو بسیار کم شده است و میل اش به میوه های مورد علاقه اش مانند موز تا حدودی از بین رفته است. گوریل ها معمولا 13 ساعت در شبانه روز می خوابند. بطور میانگین پولو در طول مدت مشاهده، روزانه در حدود 6 ساعت می خوابید، اگرچه بیشتر اوقات روز را بطور دراز کش و نیمه هوشیار در زیر سایه درخت می گذراند. پولو به بازدیدکنندگان باغ وحش و ابراز هیجانات آنها واکنشی نشان نمی داد. به سمت میوه و خوراکیهایی که برایش پرتاب می کردند، نمی رفت و بطور کلی با بازدیدکنندگان ارتباط برقرار نمی نمود. شانکار اظهار داشت که در گذشته پولو روزانه چندین بار تاب بازی می کرده و مردم را به وجد می آورده است، اما در طول 10 روز مشاهده پولو هیچگاه به تاب نزدیک نشد. در حقیقت، پولو منزوی و پرخاشگر شده است. در روز چهارم مشاهده پولو سطل آب خود را چندین بار محکم به زمین کوبید و آن را شکست. آقای شانکار توضیح داد که در 2 ماه گذشته این ششمین سطلی است که پولو شکسته است که ظرف 14 سال گذشته بی سابقه بوده است. پولو ارتباط عاطفی اش را با آقای شانکار از دست داده است و با حرکات پرخاشگرانه چهره ای، اجازه نمی دهد که آقای شانکار او را لمس نماید.

بی شک پولو به علت اثرات تنها زندگی کردن طولانی و بر خلاف شیوه زندگی اش که متفاوت با گوریل هایی است که به صورت اجتماعی زندگی می کنند، مبتلا به افسردگی شده است. افسردگی انواع مختلف و درجه های متفاوتی دارد، اگرچه پولو نمی تواند احساسات خود را بیان نماید، اما با توجه دقیق به رفتارهای فعلی پولو و مقایسه با رفتارهای گذشته اش و همچنین تحلیل رفتارهای گوریل های آزاد در طبیعت می توان نتیجه گرفت که علت ابتلا پولو به افسردگی نتیجه تنهایی و انزوای طولانی است. انزوا یک حالت منفعل و غیر فعال است، با عدم توجه مسئولین باغ وحش، این حالت به آرامی باقی می ماند، و چنانچه هیچ کاری برای تغییر آن صورت نگیرد، به افسردگی شدید، ضعف جسمانی و مرگ پولو می انجامد.

با توجه به مشکل فوق، بهترین تدبیر، پیدا نمودن جفتی مناسب (هم از نظر گونه، و هم سن) برای پولو است. بهتر است که از " بنیاد جهانی گوریل " برای این منظور تقاضا شود. در شرایط حاضر نیز، می توان از دو بچه گربه به عنوان حیوان خانگی استفاده نمود. گوریل ها علاقه زیادی به بزرگ کردن حیوان خانگی دارند. آنها ساعتها با گربه ها بازی می کنند، و سرگرمی، خصوصا با یک جاندار می تواند پولو را از انزوا بیرون آورد.

هنگامیکه ما این موجودات دارای بینش را از طبیعت شان خارج و به باغ های وحش می آوریم، علاوه بر تغذیه و پیشگیری از بیماریهای جسمی، باید به مشکلات روان شناختی آنها نیز توجه داشته باشیم.

استفاده از ابزار

بر طبق مشاهدات تیم «توماس برور» در جامعه حفظ حیات وحش در سپتامبر ۲۰۰۵ گوریل ها اکنون توانایی استفاده ابزار در طبیعت را دارند. یک گوریل ماده در پارک ملی کنگو مشاهده شده‌است که از یک چوب برای سنجش عمق یک باتلاق استفاده می‌کرده‌است و ماده دیگری دیده شده که از یک تکه چوب به عنوان تکیه گاه در زمانی که می‌خواست ماهیگیری کند استفاده کرده‌است. این نشان می‌دهد که گوریل ها استفاده از ابزار را هم اکنون فراگرفته‌اند.

در سپتامبر ۲۰۰۵ یک گوریل دو سال و نیمه در حالی که در یک پناهگاه با سنگ در حال شکستن یک بادام بود دیده شده و زمانی استفاده کردن از ابزار در گوریلها دیده شده که شامپانزه‌ها ۴۰ سال زودتر استفاده از ابزار در طبیعت را می‌دانستند و بسیار عالی از یک چوب برای شکار کردن موریانه‌ها استفاده می‌کردند. داستان هایی در میان مردم بومی رواج دارد که گوریل ها در دفاع از خود در برابر حیوانات درنده از سنگ و چوب استفاده می‌کنند. گوریل ها دارای دستی نیمه دقیق هستند و مطمئنا می‌توانند از هر نوع ابزار ساده و اسلحه استفاده کنند.