چرا عضلات دچار گرفتگی می‌شوند؟

به خواب عمیقی فرو رفته‌اید و ناگهان با احساس درد شدید در ران از خواب بیدار می‌شوید؛ انگار كه خنجر خورده‌اید. برای رهایی از درد مجبور می‌شوید از تخت پایین بیایید و بایستید.
این وضعیت حتما برای خیلی از شما آشناست و بعضی احتمالا چندین شب پیاپی آن را تجربه كرده‌اید.
اگر آنقدر خوش‌شانس بوده‌اید كه هیچ وقت دچار گرفتگی شبانه عضله پا نشده‌اید، ممكن است دچار گرفتگی عضله ناشی از نویسندگی یا گرفتگی عضلانی ناشی از ورزش شده باشید. هریك از این حالات با درد یا انقباض ناگهانی و شدید عضلانی همراه است؛ با وجود این كه عملكرد ماهیچه طبیعی است و بین مراحل حمله، هیچ دردی وجود ندارد. همه این حالات گرفتگی عضله نام دارند، ولی هریك از آنها در شرایط مختلف رخ می‌دهند و بنابراین درمان‌های آنها نیز متفاوت است.
یك تصور نادرست این است كه گرفتگی‌های عضلانی ناشی از پتاسیم، سدیم یا كلسیم غیرطبیعی بدن است. در حقیقت، در بیشتر گرفتگی‌های عضلانی مقدار این مواد در بدن طبیعی است و درمان برای تجدید این مواد معدنی كه الكترولیت نامیده می‌شوند، تاثیر چندانی ندارد.
پاهایی كه مزاحم خوابند
علت گرفتگی عضلانی شبانه پاها ناشناخته است. به نظر می‌رسد كه تكرار این حالت با افزایش سن بیشتر می‌شود، ولی ارتباط واضحی با مشكلات گردش خون یا التهاب مفاصل ندارد. ارزیابی افرادی كه دچار این مشكلند، معمولا شامل اندازه‌گیری قند خون، الكترولیت‌ها و مواد معدنی (مانند پتاسیم، سدیم، منیزیم و كلسیم)‌ می‌شود.در بین افرادی كه از این وضعیت رنج می‌برند، بندرت می‌توان علت مشخصی را پیدا كرد.
بعضی از مطالعات گرفتگی عضلانی شبانه پاها را با دیابت، صافی كف پا، نشستن طولانی و از دست دادن آب و نمك بدن (مثلا از ورزش)‌ مرتبط دانسته‌اند. داروهایی كه باعث تغییر الكترولیت‌ها می‌شوند، مانند داروهای مدر كه باعث از دست رفتن نمك‌ها یا پتاسیم می‌شوند نیز ممكن است در به وجود آمدن این حالت نقش داشته باشند.
درمان مشخصی برای گرفتگی عضلانی شبانه پاها وجود ندارد، ولی این موارد در بعضی از افراد نتایج مناسبی داشته‌اند:
ورزش منظم و استفاده از نرمش‌های كششی، نوشیدن مایعات كافی قبل و بعد از ورزش، گرم كردن ماهیچه‌ها قبل از خواب و پوشیدن كفش‌های طبی.
داروها نقش ثابت شده‌ای در درمان گرفتگی عضلانی شبانه پاها ندارند، اما برخی مردم داروهای زیر را مفید می‌دانند:
كدیین، شل‌كننده‌های عضلات، ویتامینE، دیفن هیدرامین، ورایامیل و گاباپتیتن. اما ارزش این داروها هنوز به طور علمی به اثبات نرسیده است. اگرچه گرفتگی عضلانی شبانه پاها خطرناك نیست، ولی بسیار دردناك است و مانع خوابیدن می‌شود.
گرفتگی عضلات در هنگام ورزش
هیچ چیز نمی‌تواند به اندازه گرفتگی عضله، مانع ادامه ورزش شود. گرفتگی عضله ران از شایع‌ترین انواع گرفتگی عضلانی هنگام ورزش است كه معمولا در مناطق گرم و مرطوب رخ می‌دهد. با وجود این‌كه این وضعیت شایع است، علت آن مشخص نیست. به نظر برخی متخصصان، خستگی ماهیچه علت آن است. گرفتگی عضلانی بیشتر در ورزشكارانی كه خوب تمرین نكرده‌اند و قبل از رسیدن به شرایط فیزیكی مناسب اتفاق می افتد. به نظر دیگران، كم‌آبی بدن و عدم تعادل الكترولیت‌ها علل اصلی بروز این حالت است؛ اگر چه آزمایش خون برای الكترولیت‌های معمول (مانند سدیم و پتانسیم) طبیعی است.
در حقیقت بیشتر مواقع علت واضحی برای این مساله پیدا نمی‌شود، مگر در مورد ورزشكارانی كه برای مدت طولانی ورزش می‌كنند یا ورزش‌های سنگین انجام می‌دهند. در این مواقع، كم آبی بدن و عدم تعادل الكترولیتی در گرفتگی عضلات نقش دارد.
پس بهترین راه برای ورزش كردن چیست؟
گرم كردن برای مدت 10 5 دقیقه در ابتدای فعالیت ورزشی و انجام حركات كششی قبل و بعد‌از ورزش مفید است. مایعات بیشتری مصرف كنید، و حركات ورزشی را آرام آغاز كنید.
پیش‌بینی این‌كه چه وقت دچار گرفتگی عضلانی می‌شوید دشوار است، اما باید بدانید كه گرفتگی‌ها در بیشتر موارد رفع می‌شوند و مشكل دراز مدتی برای ورزش كردن به وجود نمی‌آورند. وقتی دچار این حالت شدید، بهتر است ورزش را متوقف كنید و حركات كششی انجام دهید تا گرفتگی برطرف شود.
بیماری‌های مرتبط با گرفتگی عضلانی
بیشتر افرادی كه گرفتگی عضلانی دارند، كاملا سالم هستند، اما گاهی اوقات گرفتگی‌ها می‌توانند نشان از ابتلا به یك بیماری زمینه‌ای باشند.
حالات و بیماری‌های مرتبط با گرفتگی عضلانی عبارتند از:
بیماری‌های متابولیك ماهیچه مانند انواع دیستروفی ماهیچه‌ای شامل دیستروفی میوتونیك، ممكن است باعث گرفتگی عضلانی شوند. دیالیز (فرآیند تصویر خون در بیماران مبتلا به نارسایی كلیه) اغلب با گرفتگی عضله همراه است. كم كاری تیروئید و پاركینسون از دیگر بیماری‌هایی هستند كه می‌تواند موجب گرفتگی عضلانی شوند.
* بی‌كفایتی مزمن عروقی خود علت نامشخصی دارد اما گرفتگی عضلانی در این افراد به علت گردش خون ضعیف در سیاهرگ‌های پا دیده می‌شود.
* حاملگی احتمالا به علت كاهش منیزیم خون باعث این حالت می‌شود.
* اختلالات تنظیم قندخون مانند دیابت و كاهش قند خون نیز می‌توانند با گرفتگی عضلانی همراه باشند.
* بعضی از داروهای آسم، فشارخون، قلب و شیمی‌درمانی نیز موجب بروز این وضعیت می‌شوند.
* اگر به گرفتگی شدید یا طولانی مدت پاها دچارید، یا به یكی از بیماری‌های گفته شده مبتلا هستید، برای درمان بهتر است با پزشك خود مشورت كنید.
چرا باید به گرفتگی عضلانی اهمیت دهیم؟
باوجود این كه گرفتگی عضلانی خطرناك نیست، اما باعث ناراحتی افراد سالم می‌شود و گاهی هنگام شنا كردن می‌تواند جان شما را تهدید كند. درد، كیفیت زندگی را پایین می‌آورد و بعضی گرفتگی‌های عضلانی خواب را برهم می‌زنند و باعث می‌شوند كه فرد در روز خسته باشد و تمركز كمی برای انجام كارها داشته باشد.
افرادی كه گرفتگی ماهیچه دارند، به دنبال درمان طبی می‌گردند و اگر برای درمان این مشكل برایشان دارو تجویز شود، ممكن است به عوارض ناشی از آن دچار شوند. بعضی وقت‌ها مجبورید برای رهایی از یك مشكل، بهای گزافی بپردازید. اگر جزو نادر افرادی باشید كه مبتلابه بیماری زمینه‌ای همراه با گرفتگی عضلانی هستند، باید بدانید كه تشخیص آن بیماری زمینه‌ای بسیار مهم است.