دارو‌ها و دوپینگ در ورزش

از ديدگاه كلي ، سه گروه از داروها توسط ورزشكاران مورد استفاده نابجا قرار مي گيرند كه عبارتند از :
1- داروهاي نيروزا ( ergogenic ) كه توسط ورزشكار به طور آگاهانه براي افزايش كارآيي ورزشي مورد استفاده قرار مي گيرد ، مانند استروئيدهاي آنا بوليزان

2- داروهاي درماني (Therapeutic ) كه توسط ورزشكار يا پزشك معالج وي بطور آگاهانه ويا ناآگاهانه در قالب نسخه هاي درماني مورد استفاده واقع مي شوند، طبق مقررات ، برخي از يان داروها نظير داروهاي ضد احتقان مقاد سمپاتيك وداروهاي مخدر ضد اسهال و يا كورتيكواستروئيدهاي موضعي ، در صورتي كه قبل از مسابقه توسط پزشك تيم ، مصرف آنها باطلاع كميته برگزار كننده رسيده باشد ، مجاز شمرده مي شوند.

3-داروهاي نشئه آور (recreational drugs ) كه براي ايجاد حالت خوشي كاذب وعدم احساس خستگي وتنش هاي روحي توسط ورزشكار مصرف مي شوند نظير الكل وماري جوانا براساس نظرIOC- M مصرف پنج گروه از داروها توسط ورزشكاران در مسابقات ورزشي ممنوع مي باشد كه عبارتند از محركهاي سيستم اعصاب مركزي ، ضد دردهاي مخدر، استروئيدهاي آنابوليزان ، داروهاي مدّر وبالاخره مسدود كننده هاي گيرنده هاي بتا آدرنرژيك. داروهاي محرك سيستم اعصاب مركزي : اين داروها در درمان جهت افزايش هوشياري ، رفع خستگي ، كاهش اشتها ، درمان برخي اختلالات خواب آلودگي ونيز در «قزون فعاليتي» كودكان بكار مي روند .

داروهايي از اين دسته كه در ورزش مورد استفاده نابجا قرار مي گيرند ، شامل كوكائين ، آمفتامين، كافئين وپروپانول آمين هستند . طبق بررسيهاي بعمل آمده بيش از ميليونها نفر از جوانا كوكائين مصرف مي كنند . محركهاي سيستم اعصاب مركزي ، توسط ورزشكاران براي افزايش ميزان انرژي ، دقت وتمركز حواس ، تحريك رفتاري وبالابردن سطح هوشياري استفاده مي شوند . اين داروها در حدود 20 درصد از مجموع سوء‌ استفاده هاي دارويي را بخود اختصاص مي دهند .

كوكائين براي اولين بار توسط فرويد جهت درمان دسته اي از اختلالات عصبي بكار رفت ، اما بدليل بروز عوارض جانبي خطرناك وكشف داروهاي جديدتر با خصوصيات برتر ، بزودي كنار گذاشته شد .كوكائين ، ابتدا ايجاد حالت سرخوشي ونشئه ، وپس از آن حالت نا اميدي مي نمايد . سرعت انعكاسهاي محيطي فرد در پاسخ به دارو بالا رفته ولي دركنار آن ، فشارخون و تعداد ضربان قلب نيز بطور قابل توجهي افزايش مي يابد . از عوارض جانبي كوكائين مي توان به كاهش هماهنگي حركات ، هيجان ، بي خوابي، بي قراري ، اضطراب ، جنون ، سكته هاي قلبي و نا رسايي اختقاني قلب اشاره كرد .

به عنوان نمونه مرگ «‌لين بياس» ستاره بسكتبال دانشگاه مريلند آمريكا و « دان راجرز» فوتباليست آمريكايي در سال 1986 بر اثر اسيد وزلاكتيك ناشي از مصرف كوكائين بوده است . آمفتامين ها گروه ديگري از اين دسته داروها هستند . سرآغاز دوپينگ در ورزشهاي نوين با اين داروها بوده است . اين داروها توسط ورزشكاران جهت كاهش احساس خستگي ، افزايش انعكاسهاي محيطي وتمركز حواس ، حالت تهاجمي وبالاخره كاهش وزن استفاده مي شوند .
بدليل عدم احساس خستگي توسط ورزشكاران اين خطر وجود دارد كه اين افراد ساعتهاي متمادي به فعاليت بدني ادامه داده و عوارض جبران ناپذيري به بدن آنان وارد آيد . عوارض قلبي عروقي ، اختلالات انعقاد خون ، خشونت وبي رحمي ، اعتياد ، تحريك عصبي وگرما زدگي از اثرات ناخواسته اين داروها هستند .مرگ «‌كورت انمارجانسون » دوچرخه سوار دانماركي در المپيك 1960 رم در اثر مصرف آمفتامين بوده است .

فتيل پروپانوئل آمين،محرك ديگر سيستم عصبي مركزي است كه در فرمولهاي ضد سرما خوردگي جهت رفع احتقان وآبريزش دستگاه تنفسي فوقاني استفاده مي شود . اين دارو ، بدليل بروز اثرات سمي در مقادير مصرف بالا كمتر توسط ورزشكاران استفاده شده است . از عوارض جانبي اين دارو مي توان به افزايش فشار خون، حملات صرعي ،آريتمي قلبي وحتي افزايش احتمال سكته قلبي اشاره نمود .

داروي ديگرمحرك سيستم اعصاب مركزي ، كافئين است . كافئين ماده اي از گروه« متيل گزانتين ها» مي باشد كه درچاي وقهوه بفراواني وجود دارد . اين دارو ، علاوه بر خصوصيات كلي تحريك سيستم عصبي مركزي بدليل اقزايش مصرف اسيدهاي چرب ، مي تواند انرژي زاهم باشد . كافئين در تركيب برخي از داروهاي مسكن وضد سرماخوردگي وجود دارد .

در ورزشهاي استقامتي ، برخي از ورزشكاران از اين دارو استفاده مي كنند. از عوارض ناخواسته اين دارو علاوه بر عوارض كلي ، خاصيت مددي، آريتمي قلب، عدم هماهنگي اعمال دقيق وبرهم زدن وضعيت خواب وبيداري را مي توان نام برد . بدليل وجود كافئين در تركيب نوشيدني ها معمولي غلظت مجازي معدل 12 ميكروگرم بر ميلي ليتر از اين دارو در ادرارتعيين شده است كه بالاتر از آن دوپينگ محسوب مي شود .

داروهاي مدّر:
 اين داروها شامل دسته گسترده اي از تركيبات شيميايي با اثر مشترك افزايش ميزان دفع ادرار مي باشند . داروهاي مدر در مواردي نظير گلوكوم ، قليايي كردن ادرار ، آلكالوزمتابوليك ، كوه گرفتگي حاد، ادم حادريوي ، افزايش كلسيم خون ، مسموميت با يونهاي مختلف ، نارسايي حاد كليوي ، افزايش اسيد اوريك خون ، فشار خون بالا، نارسايي احتقاني قلبي وديابت بي مزه كاربرد درماني دارند. مصرف نابجاي داروهاي مدر در ورزش بدليل اثر كاهش وزن ناشي از آنهاست كه در رشته هايي نظير كشتي ، وزنه برداري، بوكس، ورزشهاي رزمي وقايق راني مطلوبست به علاوه ، اين داروها براي رقيق كردن ادرار وفرار از نتيجه آزمايشات مثبت ساير داروهاي مورد استفاده در دوپينگ بكار مي روند . از عوارض ناخواسته اين داروها ، بهم خوردن تعادل آب والكتروليتهاي بدن ( كه براي حفظ حيات ، بسيار ضروري است .) ومخاطرات قلبي – عروقي ، عصبي ومتابوليك ناشي از آن ، قابل ذكر است .

استروئيدهاي آنابوليزان :
استروئيدهاي آنا بوليزان ، مشتقات هورمون مردانه ياتستوسترون مي باشد که در مقايسه با خود تستوسترون (هورمون مردساز ) داراي اثرات آنابوليک بيشتر واثرات مردانه ( آندروژنيک ) کمتر هستند .

مصارف درماني اين گروه دارويي ، شامل اختلالات عملکرد غدد جنسي مردانه ، کم خوني ، سرطان پستان (به عنوان داروي کمکي ) آنژيوادم ارثي و آندومتريوز ( بيماريزنان ) ، تاخير رشد استئوپروز (پوکي استخوان) سوختگي وجراحي مي باشد براي درمان کوتاه مدت از انواع خوراکي نظير متيل تستوسترون و جهت درمان بلند مدت از انواع تزريقي مانند ناندرولون استفاده مي شود . نخستين گزارشات حاکي از کاربرد نابجاي اين داروها در ورزش به سال 1950 مربوط مي شود تا جايي که گروهي از وزنه برداران وبدنسازان مرتکب دوپينگ با اين داروها شده بودند . پس از آن ، درخشش وزنه برداران روسي را در المپيک 1960 رم به مصرف داروهايي از اين دسته نسبت دادند . استروئيدهاي آنابوليزان در سال 1974 به فهرست داروهاي ممنوعه اضافه شدند .

بدليل احتمال مصرف نابجاي هورمون تستوسترون توسط ورزشکاران براي فرار از نتايج آزمايش مثبت ، در سال 1984 نسبت غلظت ادراري تستوسترون به اپي تستوسترون معادل 6 به 1 بعنوان حد مجاز شناخته شد وبالاتر از آن ، نشانگر مصرف تستوسترون خارجي قلمداد گرديد ( زيرا اين ترکيب در بدن يک فرد عادي وجود دارد ) .

خلع مدال طلاي بن جانسون دونده کانادايي در المپيک 1988 سئول به دليل مصرف نابجاي داروي " استانوزولول " ودها مورد ديگر از اين دست نشانگر وسعت مصرف اين داروها در ورزش امروز مي باشد . اين داروها توسط ورزشکاران جهت افزايش کارآيي ورزشي ، حجم وقدرت عضلاني ، ايجاد ظاهري درشت وخشن نما و بالاخره افزايش حالت تهاجمي وکاهش احساس خستگي استفاده مي شوند . بيشترين ميزان مصرف اين داروها در رشته هاي بدنسازي ، دو وميداني ، کشتي ، وزنه برداري وفوتبال گزارش شده است .
اولين گروه از اثرات جانبي اين داروها ، عوارض مردانه ( اندروژني ) ناشي از آنها است که شامل پيدايش وافزايش جوش صورت طاسي ، تحليل رفتن شور جنسي ، تحليل بيضه ها ، تحريک پذيري ، حالت تهاجمي ، ژنيکوماستي ( بزرگ شدن پستانها) ايجاد صفات مردانه در زنان وبالاخره عقيمي مي باشد .
عوارض عضلاني اسکلتي اين داروها شامل تسريع بسته شدن اپي فيز استخوانها ( خط رشد ) در دوره هاي نوجواني وجواني وبنابر اين رکود رشد ، افزايش احتمال دررفتگي استخوان ، عدم تناسب عضله با زردپي وبالاخره تخريب مفاصل مي باشد . استروئيدهاي آنابوليزان پس از بسته شدن اپي فيز تاثيري برروي رشد استخوان ها ندارند . عوارض کبدي استروئيدهاي آنابوليزان گسترده بوده ودر زمره عوارض بلند مدت وخطرناک اين داروها مي باشند اين عوارض در هنگام مصرف انواع خوراکي داروها بيشتر ديده مي شوند وامروزه بدليل روي آوردن ورزشکاران به اين نوع از داروها به لحاظ دفع سريعتر آنها نسبت به انواع تزريقي ، متاسفانه ميزان مصرف نوع خوراکي بالا رفته است .
 اثر بر روي متابوليسم ( سوخت وساز ) کبدي داروها واستروئيدهاي درون زا ، احتباس صفرا ويرقان انسدادي ، نارسائي کبدي ، تخريب بافت کبد وبالاخره سرطان هاي خوش خيم و بدخيم از جمله عوارض کبدي اين داروها هستند که زمان بروز آنها حتي تا 22 سال بعد از مصرف دارو نيز گزارش شده است .

دسته بعدي عوارض جانبي داروها ي آنابوليزان ، بر روي کليه و پروستات ايجاد مي شوند که مهم ترين آنها ،بزرگ شدن پروستات وسرطان وسرطان پروستات وکليه هستند . از جمله مهم ترين عوارض قلبي عروقي وخوني استروئيدهاي آنابوليزان که به فراواني مشاهده مي شوند افزايش ميزان LDL وکاهش HDL خون وبدين ترتيب افزايش احتمال بروز سکته قلبي ( انفارکتوس ميوکارد ) وسکته مغزي ، افزايش ميزان انعقاد خون و افزايش تعداد سلولهاي خون ( پلي سيتمي ) قابل ذکر هستند .

علاوه بر اثرات جسماني فوق الذکر ، دسته اي از اثرات روحي – رواني نظير افسردگي ، هيجان ، جنون و بالاخره اعتياد نيز در اثر مصرف اين داروها ايجاد مي شوند